Cumhuriyet ilân edildiği zaman memleket ne hâlde bulunuyordu?

Hasan Rıza Soyak anlatıyor: “Cumhuriyet ilân edildiği zaman memleket ne hâlde bulunuyordu?”

Türk milleti; yurtsever, fakat dar görüşlü liderler tarafından sürüklendiği birinci cihan harbinde ve eşsiz önderi ile giriştiği ölüm kalım savaşında, sayısı milyonları aşan evladını toprağa vermişti. Üstelik İstiklâl Savaşı’nda, mağlup ettigi istilacı ordu, başta İzmir olmak üzere memleketin en zengin kasabalarını ateşe vermişti. Memleketin düşman istilasına uğramayan kısmı da, asırlar süren ihmaller yüzünden, aynı durumda, derin bir yokluk içinde, Orta Çağ hayatı yaşamaktaydı.

Halkın sağlık durumu çok kötüydü; sıtma, verem, frengi, vs. gibi bulaşıcı hastalıklar yaygın bir hâldeydi. Tarım sahasında kol kuvveti bir hayli azalmıştı; en iyi yıllardaki buğday istihsalımız bile memleketi doyuracak miktarda değildi. Ziraatte kullanılan usuller çok verimsiz, araçlar da çok iptidai şeylerdi. Birçok hayvan telef olmuştu. Esasen pek az olan kara nakil vasıtalarının da mühim miktarı yıpranmıştı. Büyük emeklerle elde ettiğimiz başlıca ham maddeler, birkaç yabancı ticaret evi tarafından, kendi keyiflerine göre biçtikleri bedellerle satın alınıp yurt dışına gönderilmekteydi ve bunların bir kısmı işlenmiş olarak, tabii beş-on misli yüksek fiyatla, yine bize satılmaktaydı. En lüzumlu ihtiyaçlarımızı sağlayacak sanayiden mahrum bulunuyorduk.

Halkın yüzde doksanına yakını okuyup yazma bilmiyordu ve bir sürü geri fikir ve batıl inanışların zebunu bulunuyordu. Nüfusun hiç degilse yarısını teşkil eden kadınlar, bütün haklarından mahrum bir hâlde, erkeklerin adeta oyuncağı vaziyetinde bulunuyorlardı.

Halbuki; ilk anda, yıkılan yerlerdeki vatandaşların sıhhatlerini kurtarmalı ve yeniden yuva kurup işe koyulmalarını sağlamalıydık. Demir ve karayolları ile köprüleri tamir ederek münakalâti temin eylemeliydik, dağlardaki eşkiyayı bertaraf ederek mal ve can emniyetini tesis etmeliydik. İşte bunlar gibi hâlli gereken pek çetin ve önemli meselelerle karşı karşıya idik. Diğer taraftan, bunca kan ve fedakarlıklar pahasına kurtarılmış anayurdun, muhtemel saldırışlara karşı savunma tedbirlerini almak zarureti vardı.

Hasan Rıza Soyak’ın Atatürk’ten Hatıralar kitabını almak için buraya tıklayabilirsiniz.